قوانين وآئين نامه هاي طبقه بندي مواد خطرناك
ناصررهبر- كارشناس ارشد شيمي – كارشناس ارشد سازمان آتش نشاني تهران
E-mail: nsr.rahbar@gmail.com
ارايه: كنفرانس مواد خطرناك، 1387

چکیده
تدوين قوانين حمل ونقل مواد خطرناك داراي يك قرن سابقه مي باشد با وجود اين هنوز درگوشه وكنار دنيا حتي دركشورهايي كه پيشرفته ترين قوانين را دارا مي باشند حوادث مواد شيميايي و خطرناك روي مي دهد و بشر و محيط زيست را مورد تهديد قرار ميدهد. قوانين ADR,RID ، حمل ونقل دريايي و هوايي بين المللي تلاشي جهاني درجهت پيشگيري و كنترل اين حوادث مي باشد . نتايج حاصل از اين تحقيق نشان ميدهد طبقه بندي نه گانه سازمان ملل متحد مورد موافقت كشورها قرارگرفته و درقوانين حمل ونقل آبي ، جاده اي ، ريلي و هوايي يكسان مي باشد . كشورهاي مختلف از جمله ايران درتدوين آئين نامه ها واستانداردهاي داخلي خود از همين طبقه بندي استفاده مي نمايند .مشكل موجود عدم شناخت كافي اين طبقه بندي توسط متخصصان دانشگاهي ، دانشجويان رشته هاي مرتبط با شيمي ، فروشندگان ، انبارداران وخريداران مواد شيميايي ، امداد گران ، پليس ، كارگران ، مهندسان كارخانه هاي فرآوري مواد شيميايي و مردم مي باشد. در اين مقاله همچنين زير شاخه هاي مواد خطرناك با توضيح بيشتر آورده شده است. كتاب هاي RID ، ADR و ديگر استانداردها مويد لزوم يكنواختي اين طبقه بندي مي باشند و اظهارات گروه هاي مختلف اجتماعي مرتبط با مواد شيميايي مويد عدم آشنايي ايشان مي باشد.
كلمات كليدي
قوانين حمل ونقل ، مواد خطرناك ، آيين نامه ، شيميايي.

مقدمه
وجود هزاران نوع ماده شيميايي و استفاده هاي مختلف از آن موجب گرديده كه اين مواد در كنار مزايا و خدماتي كه براي انسان دارد سبب سلب آسايش و سلامتي او گردند.
با توجه به رشد روز افزون حمل و نقل كالا به وسيله خودروهاي جاده اي اعم از حمل ونقل داخلي ويا صادرات ، واردات وبه ويژه ترانزيت و ازطرفي موقعيت خاص جغرافيايي ايران بعنوان پل ارتباطي بين اروپا وآسيا ونقش كليدي وتعيين كننده آن درشكوفايي ورونق تجارت شرق وغرب مي طلبد كه ايران از اين فرصت ها بنحو مطلوب بهره برداري ونقش خودرا درتعامل با كشورهاي مستقل مشترك المنافع ( CIS ) و چين و ويتنام از يك طرف وكشورهاي تركيه وسوريه وسايركشورهاي خاورميانه و اروپايي ازطرف ديگر ايفا نمايد. در راستاي اهداف مذكور در حال حاضر وزارت راه بطور همزمان درچند سازمان بين المللي عضويت داشته و برحسب مورد تابع مقررات مربوطه به ويژه شرايط و ضوابط كالاهاي خطرناك مي باشد[1] [2].
در اين مقررات بايستي 5 محور اصلي مورد بحث قرار بگيرد كه عبارتند از :
1. شناسايي و طبقه بندي كالاها
2. بر چسب ها و علائم ايمني
3. وظايف و مسئوليت هاي افراد و واحدهاي درگير (صاحب كالا، و فرستنده كالا، پرسنل واحدهاي اجرايي مرتبط با حمل كالاو ...)
4. مستندات و مدارك حمل كالاهاي خطرناك
5. راهنماي اقدامات فوري براي شرايط اضطراري و بحراني
بدين ترتيب می توان با نگرش سيستمي به حمل كالاهاي خطرناك ،موجب افزايش ظرفيت ناوگان در حمل كالاهاي خطرناك با ايمني لازم و كافي گرديد. تمامي كالاهاي خطرناك در هريك از مقررات مذكور طبق فهرست توصيه شده از طرف سازمان ملل طبقه بندي شده اند و براين اساس هر كالايي كه جزء كالاهاي خطرناك محسوب گردد داراي يك كد چهار رقمي ميباشد كه به كد UN معروف است .

تعريف كالاي خطرناك
عبارتند از مواد يا محصولاتي كه در زمان جابجايي ، عمليات بارگيري يا تخليه و نگهداري ممكن است باعث انفجار ، آتش سوزي ، خرابي تجهيزات فني و سايركالاها و نيز مرگ ، مسموميت ، آسيب ، سوختگي ، تشعشع و يا بيماري انسان يا حيوان گردد.

كلاس كالاهاي خطرناك
مواد و محصولات خطرناك از نظر خصوصيات و نوع خطرشان هم در مقررات ADR و همRID به 9 كلاسهاي تقسيم مي‌شوند. توضيح هريك از كلاسهاي 9 گانه مذكور به شرح زير مي‌باشد :

كلاس1 – مواد منفجره و فرآورده هاي حاوي مواد منفجره
مواد و محصولات كلاس 1 به شش زيركلاس و سيزده گروه تطبيقي دسته بندي مي‌گردند كه زيركلاس ها باكد عددي و گروههاي تطبيقي به صورت حروف نمايش داده مي‌شوند :
زيركلاس 1-1 : مواد وفرآورده هاي داراي خطرانفجار توده اي ( انفجار توده اي ،عبارت از انفجاري است كه دقيقاٌ تمام بار مواد منفجره را در برمي گيرد. )
زيركلاس 1-2 : مواد و فرآورده هاي داراي خطر پرتاب در هنگام انفجار ، با خطر انفجار توده اي .
زيركلاس 1-3 : مواد و محصولاتي كه داري خطرآتش گرفتن و نيز خطر جزئي انفجار و يا پرتاب و يا همه با هم بوده ليكن خطر انفجار توده اي ندارند.
زيركلاس 1-4 : مواد و محصولاتي كه در صورت احتراق يا آغازگري در هنگام حمل داراي خطر جزئي انفجار مي‌باشند . از آنجايي كه شدت انفجار توسط بسته بندي كاهش مي‌يابد پرتاب قطعات به مقدار و يا فاصله قابل توجهي انتظار نمي‌رود.
زيركلاس 1-5 : مواد داراي خطر انفجار توده اي ، كه داراي آنچنان حساسيت كمي باشند كه در شرايط معمولي حمل و نقل ، امكان ضعيفي براي آغازگري و يا انتقال وضعيت حريق به انفجار در آنها وجود داشته است. اين مواد و محصولات حداقل نبايد در صورت حريق خارجي منفجر شوند.
زيركلاس 1-6 : محصولات داراي حساسيت فوق العاده پائين كه خطر انفجار توده اي ندارند.
هر ماده يا فرآورده دربسته بندي معين صرفاً مي‌تواند به يك گروه تطبيقي مربوط شود.
برخي از شرايط بسته بندي كلاس 1 در RID:
• بسته بندي بايدمواد واجسام منفجره را كاملا در بر گيردبه نحوي كه مواد از جعبه بيرون نماندودر شرايط عادي حمل ونقل،تغيير دما،رطوبت و...باعث آتش سوزي نشود.
• سيستم بسته بندي محموله هايي كه حاوي مايعات منفجره است، بايد دوجداره و ضد آب باشد.
• بسته بندي جدار صندوقهاي فلزي بايد داراي قفل وبست مخصوص باشد.اگر سيستم قفل وبست به صورت مارپيچ باشد بايد از وارد شدن مواد منفجره به جداره هاي مارپيچي جلوگيري شود.
• اجسام حاوي مواد منفجره كه داراي پوشش خارجي نيستند ،بايد به طور جداگانه كنار يكديگر قرار گيرند، به طوري كه از هرگونه ضربه يا ساييدگي و ضربه در امان باشد.
• بسته بندي هاي پلاستيكي نبايد مستعد توليد يا جمع شدن بارهاي الكتريكي باشند.
• اجسام منفجره بزرگ و سنگين كه معمولاً كاربرد جنگي دارند و حاوي مواد منفجره نيستند، مي توانند بدون جعبه حمل شوند.
• مواد منفجره نبايد در بسته بندي هاي داخلي و خارجي قرار گيرند كه در آنها، تفاوت بين فشارهاي دروني و بيروني ناشي از دما موجب انفجار يا شكستن محموله شود.

كلاس 2– گازهاي متراكم ، مايع شده و يا حل شده تحت فشار
عبارتند از موادي كه فشاربخارات آنها در درجه حرارت 50 درجه سانتيگراد بيش از 300 كيلو پاسكال بوده و يا اينكه درجه حرارت ( دماي ) بحراني آنها زير50 درجه سانتي گراد باشد.
مواد و محصولات اين كلاس بر اساس مقررات به گروههاي زيرتقسيم بندي مي‌شوند:
• گاز متراكم شده
• گاز مايع سرد شده
• گاز حل شده در اثر فشار
• اجسامي كه با فشار از گاز پرشده اند
• گازهايي غير متراكم كه تابع مقررات خاصي مي باشد
• تانكر خالي

كه با توجه به خصوصيت خطرناك موادشان به يكي از گروههاي زير اختصاص مي يابند:
گاز اكسيد كننده ( O )،گاز قابل اشتعال ( F) ،گاز سمي ( T )، گازسمي و قابل اشتعال ( T.F )،گاز سمي و خورنده ( C.T )،گاز سمي و اكسيد كننده ( O.T)،گاز سمي و اكسيد كننده و خورنده ( T.O.C )، گازسمي وقابل اشتعال و خورنده (‌T.F.C )
از جمله موادي كه در اين كلاس هستند مي توان گاز طبيعي متراكم،گاز نفت،هيدروژن متراكم وسيلان و...را نام برد.
برخي ازشرايط بسته بندي كلاس 2 در RID:
• مواد تشكيل دهنده مخازن و قفل و بست آنها كه ممكن است با محتواي مخازن تماس داشته باشد ،نبايد با مواد موجود در مخزن تركيبات خطرناك يا ساده اي انجام دهند.
• هر مخزن، فقط براي حمل گازي كه براي آن طراحي شده است، مي تواند مورد استفاده قرار گيرد .
• مخازن بايد طوري ساخته شده باشدكه در برابر فشاري كه ماده درشرايط عادي حمل و نقل متحمل مي شود ،مقاوم باشند.
• هنگامي كه مخازن با بسته بندي هاي خارجي آماده مي شوند، بايد به صورت استوار و پايدار در كنار هم قرار گيرند.
• گازهايي كه در كپسولها حمل مي شوندبايد در يك بسته بندي خارجي با مقاومت كافي قرار گيرند.يك محموله نبايد بيش از 75كيلوگرم وزن داشته باشد.
• مخازني كه براي پر كردن مايعات به كار مي روند بايد داراي يك درجه سطح مايع باشند.
• مخزن گازهايي كه حمل مي شوند، بايد بتواند حرارت را در خود نگه دارد.براي نگهداري حرارت، مخازن بايد به وسيله پوشش محافظت شوند.
• فندك و دستگاههاي شارژ فندك بايد طوري باشند كه از خالي شدن تصادفي آنها جلوگيري شود.

كلاس 3– مايعات سريع الاشتعال
مواد اين كلاس در مقررات عبارتند ازمايعاتي كه حداكثر در دماي 20 درجه سانتيگراد مايع مي‌شوند و فشاربخار آنها در دماي 50 درجه سانتيگراد حداكثر 300 كيلو پاسكال ( 3 بار ) بوده ودماي اشتعال آنها از 61 درجه سانتي‌گراد بالاتر نباشد.
مواد و محصولات اين كلاس براساس خطرات ناشي از آنها به گروههاي زير تقسيم بندي مي‌شوند:
a) مواد بسيار خطرناك
b) مواد خطرناك
c) مواد كم خطر
از جمله مواد اين كلاس گازوييل،نفت خام،روغن سوخت،مشتقات نفت،قير مايع،كروزون(نفت سوخت هواپيما)،نوشابه هاي الكلي حاوي بيش از 24%وكمتراز 70%الكل در حجم يك ليتر مي باشد.

كلاس 4 – جامدات قابل اشتعال
بر اساس مقررات به سه زير كلاس زير تقسيم مي شوند:
4-1 : مواد جامد سريع الاشتعال مانند خمير آلومينيوم، پودر فلزات
4-2: جامداتي كه در هواي گرم احتمال خود به خود سوزي دارند مانند فسفر سفيد.
4-3 : موادي كه در واكنش با آب گازهاي قابل اشتعال متصاعد مي‌كنند مانند سديم.


برخي ازشرايط بسته بندي كلاس 4 در RID:
• گوگرد مذاب فقط بايد در واگنهاي مخزن داريا در كانتينرهاي مخزن دار حمل شود.
• موادي كه در بشكه هاي مقوايي يا پلاستيكي ياتخته هاي چوبي حمل مي شوند،بايد يك يا چند كيسه ضد آب داشته باشند.
• بسته ها بايد طوري ساخته شده باشد كه در حين حمل ونقل،از ميزان آب يا ماده ضد جوشش كاسته نشود.
• در بسته هاي مركب ،بسته هاي داخلي يا خارجي كه از فلز ساخته شده ،قابل قبول نمي باشد.
• موادي كه در مخازن حمل مي شوند،بايدحداكثر فشار 300كيلو پاسكال را تحمل كند.
• خازنها نبايد در دمايي حمل شوند كه سديم موجود در آنها به صورت مايع در آيد،مگر آنكه مقام آگاه كشور مبدأ آن را تاييد كرده باشد.اگر كشور مبدأعضو كشورهاي متعهدCotifنباشد،شرايط حمل ونقل بايدتوسط مقام آگاه اولين كشوري كه با Cotifقرارداد دارد ،تأييد و ارسال شوند.

کلاس 5 – مواد اكسيد كننده
زیر کلاس5-1 : مواد اكسيدكننده
عبارتند از مواد اكسيدكننده اي كه باعث تقويت آتش ، باعث اشتعال و يا مستعد براي اشتعال ساير مواد در نتيجه واكنش اكسيد كننده گرمازا مي‌باشند.
مواد و محصولات اين كلاس براساس ميزان خطرناك بودن به گروههاي زير تقسيم مي‌شوند :
a) مواد با درجه خطر بالا
b ) مواد خطرناك
c ) مواد با درجه خطر پائين
موادي مانند نيترات سرب، نيترات باريم، اوره، نيترات پتاسيم، پراكسيد هيدروژن، پراكسيد سديم و پراكسيدليتيم در اين زير كلاس قرار دارند.
زیر کلاس 5-2 : پراكسيدهاي آلي
عبارتند از موادي از نظر دمايي غيرثابت كه در دماي عادي و يا بالا مستعد انجام واكنش گرمازاي خودشتابنده مي‌باشند .پراكسيد هاي آلي از نظر خطرزايي (مبتني بر مقادير نهايي پراكسيد در يك بسته) به هفت نوع تقسيم مي شوند A، B ، C ، D ، E ، F ، G
برخي ازشرايط بسته بندي كلاس 5 در RID:
• واگنهاي مخصوص بارگيري بايد قبل از بارگيري با دقت تمييز شده واز هرگونه خرده هاي قابل احتراق(كاه،كاغذ،علوفه)پاك شود.
• در صورت استفاده ازجعبه هاي چوبي يا مقوايي،يك محموله نبايدبيش از 100 كيلو وزن داشته باشد.
• براي حمل موادي كه به صورت مذاب هستند، بايد در كنار جعبه مشخصات كالا ذكر شود.
• نيترات آمونيوم تنها در واگنهاي مخزن داريا كانتينر هاي مخزن دار ميتواند حمل شود.
• مخازن بايد حداكثر فشار 2.1مانومتريك را تحمل كنندوضخامت جداره نبايد كمتر از 3ميليمتر باشد.

کلاس 6- مواد سمي و عفوني
زیر کلاس 6=1 : مواد سمي
عبارتند از مواد سمي كه براساس اطلاعات موجود درخصوص ميزان تاثيرشان بر روي انسان و يا برپايه آزمايش بر روي حيوانات به هنگام ورود از طريق مجاري تنفسي ، پوست يا دستگاه گوارش در يك نوبت و يا تاثير كوتاه مدت آنها در مقادير نسبتاً كم مي‌تواند براي سلامتي مضر بوده و منجر به مرگ انسان گردد.
مواد و محصولات اين كلاس براساس ميزان خطرناك بودن ( ميزان سميت ) به گروههاي زير تقسيم مي‌شوند :
a) مواد شديداً سمي
b ) مواد سمي
c ) مواد كمي سمي
موادي مانندسيانور هيدروژن،مايع سمي ضدعفوني،مواد وتركيباتي كه استفاده آفت كش دارند،موادي كه براي ساخت مواددارويي ويا در آزمايشگاه كاربرد دارد در اين زير كلاس قرار دارند.
برخي ازشرايط بسته بندي كلاس 6-1در RID:
• موادي مانند سيانور هيدروژن كه در مخازن حمل مي شودبايد در فشاري برابر حداقل 6/0مگا پاسكال آزمايش شده باشدوكاملا از پوشال پوشيده شده باشد.
• مخازن بزرگ مخصوص مواد فله بايد در واگنهاي مسقف حمل شود .
• بسته هاي خالي تميز نشده بايد به همان صورتي بسته شوند كه موقع پر بودن بسته بندي شده اند.
زیر کلاس 6 -2: مواد عفوني
آن دسته از موادي كه حاوي ميكروارگانيزم هاي داراي قابليت زيستي كه به صورت مستدل مستعد ايجاد بيماري انسان و يا حيوان شمرده مي شود.
مواد اين كلاس به روش زير طبقه بندي مي شوند:
A : مواد عفونی داراي ريسك زياد
B : مواد عفونی
C : ظرف خالي پاكسازي نشده
موجوادتي كه به صورت ژنتيكي تغيير يافته و عفوني اند و مواد زايد بيمارستاني عفوني در اين زير كلاس هستند.
برخي از شرايط بسته بندي كلاس 6-2 در RID
• بسته بندي هاي داخلي مواد عفوني نبايد در بسته بندي هاي داخلي كه حاوي كالاهاي ديگر است، قرار گيرند.
• اگر مواد اين كلاس در واگن پخش شد درصورتي مي توان از واگن مجددا استفاده كرد كه آن را كاملا تميز نمود و در صورت امكان آن را كاملا ضد عفوني نمود .قسمتهاي چوبي واگن بايد كاملا برداشته و سوزانده شوند.
• محموله هاي مواد اين كلاس بايد طوري بارگيري شود كه به آساني قابل دسترس باشد.
• محموله هاي مواد اين كلاس كه در دماي معيني بايدحمل شوند، فقط در واگن دربست قابل حمل مي باشند.

كلاس 7 ــ مواد راديواكتيو
مواد راديواكتيو، مواد قابل شكافت ، مواد خام راديو اكتيو (اورانيوم و توريم غني شده وكاني ها وكنستانتره هاي آنها ) و تمامي انواع سوخت هسته اي كه طبق مقررات مجاز به حمل مي‌باشند درصورتي انجام پذير است كه موافقت راه آهن هاي در گير در حمل، اخذ شده باشد.
بسته به نوع اشعه اين مواد به سه گروه تقسيم مي شوند:
گروه اول ذرات آلفا – بتا – و يا اشعه گاما
گروه دوم اشعه نيترون و تركيب اشعه نيترون و گاما
گروه سوم ذرات آلفا بتا
بسته به شدت اشعه بسته بندي مواد راديو اكتيو به چهار طبقه حمل و نقلي تقسيم مي شود كه هر كدام از آنها داراي اتيكت مخصوص است .اتيكتها بايد واضح نوشته شوند و از فاصله 1 متر خوانا باشند. طبقه مواد، با خطوط عمودي قرمز شكل بر روي برچسب كشيده مي شوند.

برخي ازشرايط بسته بندي كلاس 7 درمقررات RID
• كانتينر حمل اين نوع كالاها بايد داراي ويژگي هايي از جمله حفاظ ثابت، استحكام و مقاومت كافي باشد.
• بسته هاي بار داراي روكشي باشد كه مانع از دسترسي افراد غير مجاز به آن گردد.
• هيچگونه عمليات بارگيري يا تخليه مابين شروع و پايان ارسال وجود ندارد.
• هر علامت خطري كه ارتباطي با محتويات ندارد بايد برداشته شود.
• برچسب ها بايد در هر چهار طرف كانتينرها يا روي دو طرف كانتينرهاي مخزن نصب شود.
• در هر علامت خطر بايد حداكثرفعاليت كلي تمام محتويات ماده راديو اكتيو قيد شود.
• واگنهاي وكانتينرهاي مخزن داربايد از سمت خارج داراي رونويسي خواناوغير قابل پاك شدن با ذكر وزن كل مجاز آنها باشد
• در صورت ارسال مواد راديو اكتيو به صورت بسته بندي شده و يا بسته بندي نشده، علامت خطر نمونه 7D به صورت عمودي در دو جانب و پشت واحد حمل قرار داده مي شود.
• حمل بارهاي راديواكتيو بسته بندي نشده (فله اي)مجاز نيست.
• مواد واجسام راديواكتيوكه خطر تشعشع بسيار محدودي را ايجاد ميكنند،مي توانند دربسته بندي هاي ساده حمل شوند،مانند موادراديواكتيو غير قابل شكافت
• مجموعه بسته بندي بايد داراي رو نويس راديواكتيويته بر روي سطح داخلي به منظور پيش بيني براي باز كردن بسته بندي در مورد وجود راديواكتيويته باشد.

كلاس 8 ــ مواد خورنده
مواد سوزآور و خورنده اي كه بر روي بافت زنده پوست، غشاء مخاطي چشم اثر گذاشته و يا درصورت نشت مي‌تواند باعث خرابي بارهاي ديگر يا وسايل نقليه حمل و نقل گردد و يا اينكه موجب نابودي آنها شده و از اين طريق خطرات ديگري را به وجود آورند.
مواد و محصولات اين كلاس از نظر ميزان تاثيرگذاري به گروههاي زير تقسيم مي‌شوند :
a) بسيار خورنده
b ) خورنده
c ) خورنده ضعيف
موادي به گروه خطر (a) مربوط مي شوند كه تاثير گذاري آنها روي پوست سالم در مدت كمتر از 3 دقيقه باعث مردگي قابل رويت بافت پوست گردد مانند اسيد سولفوريك (1831un)
موادي به گروه خطر (b) مربوط مي شوند كه تاثير گذاري آنها روي پوست سالم در مدت از 3 تا 6 دقيقه باعث مردگي قابل رويت بافت پوست گردد مانند اسيد هيدروبروميد(1788un)
موادي به گروه خطر (c) مربوط مي شوند كه تاثير گذاري آنها روي پوست سالم در مدت از60 دقيقه تا 4 ساعت باعث مردگي قابل رويت بافت پوست گردد ماننداسيد فسفريك(2834un)

 

مقررات عمومي حمل ونقل كالاهاي خطرناك
حمل ونقل كالاهاي خطرناك شامل حمل ونقل كالاهاي خطرناك ويژه (كالاهاي خطرناك كلاسهاي1و7) وساير كالاهاي خطرناك (سايركلاسها) مي باشد كه مقررات مشترك اين دو گروه به شرح زير مي باشد:
• موادخطرناك با رعايت اين مقررات و مقررات عمومي كشور درصورتي براي حمل قبول مي شود كه اولا وسايل مختصه حمل آنها را راه آهن داشته باشد و ثانيا طوري بسته بندي شوند كه از مخاطره محفوظ بمانند. ضمنا درعين اينكه راه آهن كمال احتياط رانسبت به حمل ونقل آنها مرعي مي دارد چنانچه خطري روي داد ومواد خطرناك ازبين رفت جبران خسارت برعهده راه آهن نيست.
• اگر شخصي كالاهاي خطرناك را براي فرار از پرداخت كرايه يا پرداخت كرايه كمتر يا فرار از رعايت مقررات عمومي يا به هر منظور در موقع تحويل بار به راه آهن ،كالاي معمولي قلمداد كند علاوه برتعقيب قانوني و دريافت تفاوت كرايه ،يك برابر مبلغ كرايه هم بعنوان جريمه دريافت خواهد شد و هرگاه از اين عمل در حين حمل و نقل خسارتي متوجه راه آهن يا كالاهاي ديگري كه با راه آهن حمل مي شود روي دهد، مسئوليت و خسارت آن بدون قيد و شرط بر عهده فرستنده و يا واسطه و متصديان ديگري كه در اين امر از طرف صاحب بار دخالت داشته اند خواهدبود.
• تخليه وبارگيري كالاهاي خطرناك بايستي درخطوط تعيين شده ايستگاهها انجام شود وواگنهاي واگذارشده پس ازتوقف علاوه براينكه بايد به يكديگرمتصل وترمزدستي هاي آنها مطابق مقررات بسته شده باشد ، بوسيله كفش خط نيزمحفوظ شوند وبا گذاردن علامت ايست، خط مذكور مسدودگردد.
تبصره: درصورتيكه امكان اتصال واگنها به يكديگروجودنداشته باشد بايستي هرگروه ازواگنهاي مستقرشده درخط بابستن ترمزدستي وقراردادن يك كفش خط براي آنها مهارشوند.
• جوشكاري واگنهاي حامل كالاهاي خطرناك ممنوع است.
• هنگام بارگيري ، تخليه و مانور واگنهاي حامل كالاهاي خطرناك استعمال دخانيات ، افروختن چراغ ياآتش درنزديك واگن يامحوطه اي كه كالاهاي خطرناك درآنجا قرارگرفته اكيدا ممنوع است.
• قبل ازواگذاري واگن جهت بارگيري كالاهاي خطرناك بايد واگنها كاملا بازديد وازهرنظر سالم وبدون عيب باشند.
• درواگنهاي حامل كالاهاي خطرناك كه كف آنها چوبي است بايستي ازكفش ترمزكامپوزيت استفاده گردد . درغيراينصورت استفاده ازترمزهواي اينگونه واگنها ممنوع بوده وبيش از12 محورمتوالي واگن بدون ترمز نبايستي دريك قسمت ازقطارقرار بگيرد.
• حمل واگنهاي حامل كالاهاي خطرناك سريع الاشتعال(کلاس 3) با واگن حامل پنبه دریک قطار ممنوع است.
• مسئول يامتصدي ترافيك ايستگاه موظف است قبل ازانجام عمليات مانور باواگنهاي حامل كالاهاي خطرناك ،سرمانورچي را درجريان امرقرارداده وايشان نيزلكوموتيوران را مطلع نمايد
• مسئول وقت ايستگاه موظف است قبل ازعمليات مانورواگنهاي حامل كالاهاي خطرناك ،درصورت داشتن فرد همراهي كننده ، نامبرده رانيزدرجريان امرقراردهد.حمل واگنهاي حامل كالاهاي خطرناك باقطارهاي مسافري يامختلط ممنوع است.
• درصورت وجود واگن حامل كالاهاي خطرناك رئيس قطار بايستي قبل از حركت قطار از ايستگاه ضمن كنترل علائم خطرو برچسبهاي الصاق شده بر روي واگنها ، مراتب خطرناك بودن محموله رابه اطلاع لكوموتيوران برساند و در صورتيكه هريك از واگنهاي حامل كالاهاي خطرناك فاقد علائم و برچسب باشد ، رئيس قطار موظف است پس ازمخابره تلفنگرام تا اولين ايستگاه تشكيلاتي ادامه سيردهد. حركت اين قبيل واگنها ازايستگاه تشكيلاتي بدون رفع نواقص مذكور ممنوع است.
• درصورت ايجاد حادثه براي قطارهاي حامل واگنهاي محتوي كالاهاي خطرناك درخطوط برقي ،قبل ازهراقدامي بايستي برق شبكه بالاسري قطع گردد.
• اگردرنزديكي انباركالاهاي خطرناك ياواگن هاي حامل اين نوع كالاها ، آتش سوزي يا سانحه اي روي دهد بايستي اقدامات ايمني رامطابق بادستورات كارت احتياطي كالاهاي خطرناك انجام داد.
تبصره : كارت احتياطي كالاهاي خطرناك بايستي دراختيار ايستگاه هاي تشكيلاتي ، كنترل نواحي و واحدهاي ذيربط قرارگيرد.
• متوقف نمودن و انفصال واگنهاي حامل كالاهاي خطرناك درايستگاههاي غيرتشكيلاتي درطول مسير ممنوع است. در صورت ايجاد سانحه يامسدودي يا هرعامل ديگركه توقف واگنها را تحميل نمايد، بايستي به محض رفع مشكل، واگن با اولين لكوموتيو اعزام شود. توقف واگنها بايستي درخطوط دور از ساختمانها و ابنيه و با بستن ترمزهاي دستي براساس مقررات وگذاردن كفش خط و نصب تابلوي ايست انجام شود.
تبصره: توقف درايستگاههاي تشكيلاتي بارعايت مقررات فوق بلامانع است.
• هرگاه لكوموتيوحامل كالاهاي خطرناك به علتي قادربه حمل قطارنباشد وياقطارنياز به امداد داشته باشد كنترل اداره كل مربوطه بايستي ضمن اعلام به كنترل مركزي با اولويت اول نسبت به تمامي قطارهاي باري نسبت به امداد اقدام وبراي قطارهاي ديگر نيز پيش بيني لازم رابنمايد.
• مانور واگنهاي حامل مواد محترقه بوسيله دست اكيداً ممنوع است و هنگام مانور قلاب اين قبيل واگنها بايد به قسمي بسته شوند كه تامپونها به يكديگر كاملا تماس داشته باشند.
• حركت دادن واگنهاي مزبور با واگنهاي ديگر به منظور مانور واگنهاي متفرقه ممنوع است.
• براي تشخيص واگنهاي مسقف حامل مواد قابل انفجار و خطرناك مي بايد با الصاق برچسب مربوط آن را از ساير واگنها متمايز نمود.
• موا د قابل انفجار و خطر ناك هميشه بايد در واگنهاي مسقف تمام فلزي در بست حمل شود كه از ترمز آنها بايد استفاده نمود.
• ميزان حجم مواد قابل انفجار خطرناك كه با وزن مجاز در يك واگن بارگیری می شود نباید از 4/3 حجم واگن تجاوز نماید.
• واگنهاي مسقف حامل مواد محترقه و منفجره بايد لااقل 8 محور از لكوموتيو فاصله داشته باشد و همچنين اينگونه واگنها بايد يك واگن باردار از واگن حامل ريل و تير آهن و لوله و محمولات امثال آن فاصله داشته باشد.
• تنظيم و آرايش قطارهاي حامل مهمات وكالاهاي قابل انفجار كه در واگنهاي مسقف چوبي بارگيري شده است بايد به نحوي انجام پذيرد كه حداكثر بيش از 12 محور متوالي واگن بدون ترمز در قسمتي از قطار قرار نگيرد و همچنين وزن و طول و درصد وزن ترمز اين قطارها بايد با شرايط خط از مبداً‌ الي مقصد متناسب باشد.
• به هنگام بارگیری واگن هاي حامل مواد راديواكتيو فرستنده باید اقداماتی را انجام دهد که در سطح بیرونی دیواره واگن اشعه 20 و در فاصله 3 متر از سطح دیوارها 10 مگا رادیواکتیو در ساعت باشد

جمع بندي
پيوستن به شبكه عظيم حمل و نقل در منطقه و جهان نيازمند فراهم آوردن بسترسازي ها و ارتقاء توانمندي هاي كشوري در زمينه حمل ونقل و آگاهي از دانش و قوانين و مقررات بين المللي مي باشد. لازمه آن تربيت نيروي انساني متخصص دركليه ارگانها و سازمان هاي ذيربط مي باشد.لذا لازم است متخصصان به زبانهاي انگليسي تسلط داشته و كليه قوانين بين المللي ترجمه و در اختيار اين كارشناسان و متخصصان قرار گيرد. مقاله حاضر تلاشي است در جهت توضيح و تشريح اين قوانين، تا كمكي باشد براي آگاهي متخصصان كشور. فهم بيشتر طبقه بندي نه گانه مواد خطرناك نيازمند انجام كارهاي ميداني و كار با اين كالاهاي خطرناك مي باشد.