بررسی ماسکهای محافظ تنفسی
تقسيم بندی فيلترهای گردوغبارگير براساس استاندارد As 1716
1- گروه P1 : جهت به دام اندازی ذراتی که به هنگام پروسه های مکانيکی ايجاد
می شوند استفاده می گردد مثل آزبستوز-سيليکاتها
2- گروه P2 : کاربرد اين فيلترها در بدام اندازی ذرات حاصل از فرآيندهای
مکانيکی و حرارتی ماننددمه های فلزی است.
3- گروه P3 : اين فيلترها جهت بدام اندازی ذرات سمی خطرناک مثل بريليوم مورد
استفاده قرار می گيرند. در فيلترهای معمولی گروه P3 فقط هنگاميکه به
همراه ماسکهای تنفسی تمام رخ و با اطمينان از عدم وجود نشتی آن باشد مورد
استفاده قرار می گيرد.
فيلترهای ذکر شده همراه با ماسکهای تمام رخ و نيم رخ بکار می روند. معمولا
ماسکهای گروه P1 و P2 به همراه ماسکهای نيم رخ بکار گرفته می شوند.
فيلترهای گازی:
هوای دارای گاز يا بخار آلاينده با عبور از روی مواد جاذب فيلتر کارتريج يا
کانسيتر با آلاينده واکنش داده و تصفيه می شود بعضی از جاذبها نسبت به يک
آلاينده، اختصاصی بوده و ممکن است در مقابل ساير آلايندهها حفاظتی را تامين
نکنند بنابراين در انتخاب نوع مناسب فيلتر بايد دقت شود. همچنين موضوعی که
دارای اهميت بسزايی است عبور آلاينده بدون حذف از ميان ماده جاذب است که به
اين حالت Break through می گويند و حالتی است که ماده جاذب فيلتر، توانايی
خود را از دست داده و در نتيجه آلاينده به درون سيستم تنفسی نفوذ می کند که
با توجه به بوی ماده قابل شناسايی است. يکی از مهمترين مواد جاذب، کربن فعال
می باشد که با تغييرات ذيل جاذب مناسبی برای گازها و بخارات می باشد.
1- با آغشته کردن کربن فعال با ٌيد می توان بخارات جيوه را جمع آوری کرد.
2- با آغشته کردن کربن فعال با برخی از اکسيدهای فلزی می تواند جاذب گازهای
اسيدی باشد.
3- با آغشته کردن کربن فعال با برخی نمکهای فلزی می توان آمونياک را جداسازی
کرد.
4- با آغشته کردن کربن فعال با اسيد فسفريک يا نمک آن می توان برای کنترل
آمونياک استفاده کرد.
5- با آغشته کردن کربن فعال با مواد قليايی برای کنترل گازهای اسيدی نظير دی
اکسيد گوگرد، سولفيد هيدروژن-کلر استفاده می شود.
عمر مفيد فيلترهای گازی وابسته به حجم ماده جاذب و شرايط استفاده از آن می
باشد فيلترهای گازی تحت تاثير اين فاکتورها و همچنين غلظت تراکم آلاينده در
هوا، رطوبت، ميزان تنفس فرد، قرار می گيرند. فيلترهای گازی نيز
مانند فيلترهای غبارگيربه انواع ذيل تقسيم می شوند.
برخی از انواع فيلترهای گازی
رديف -نوع کاربرد
1A-جذب گازها و بخارات آلی با نقطه جوش بيشتر از 65 درجه سانتی گراد
2B-جذب گازها و بخارات غير آلی (معدنی) مانند دی اکسيد يا منواکسيد کربن
3E-جذب گازها و بخارات اسيدی مثل دی اکسيد سولفور
4K-آمونيوم و گازها و بخارات مشتقات آن
5AX-جذب گازها و بخارات آلی با نقطه جوش کمتر از 65 درجه سانتی گراد
6CO-جذب منواکسيد کربن
7Hgp3-جذب بخارات جيوه
8R51A-بخارات آلی
9R52A-سولفيد هيدروژن-سولفور دی اکسايد-کلرايد هيدروژن-کلرين
10R53A-دی اکسايد کلرين-کلرايد هيدروژن-کلرين- بخارات آلی
11R54A-متيل آمين-آمونياک
12R59A-کلرين –بخار جيوه
13R60A-فرمالدئيد
14R61-بخارات آلی-فلورائيد هيدروژن-فرمالدئيد-دی اکسيد نيتروژن-متيل
آمين-....
15
گاهی به علت وجود مخلوطی از گازها در محيط کار ترکيبی از فيلترها نيز بکار می
رود که بنابر دستورات سازنده بايد مورد استفاده قرار گيرد. مانند فيلتر A1B1
– A1B1E1K1
فيلترهای گازی و ذره ای توام:
فيلترهای گازی و ذره ای با يکديگر نيز مورد استفاده قرار می گيرند
1- فيلترهای توام جداگانه: اين نوع ماسک تنفسی دارای يک فيلتر گازی به همراه
فيلتر ذره ای است که کاملا از يکديگر جدا هستند فيلتر ذره ای از گروه
P3,P2,P1 می باشد و در ورودی ماسک نصب می شود. مانند A2P3
2- فيلترهای توام مرکب: در برخی موارد ماسکهای تنفسی دارای فيلتر مرکبی است
که علاوه بر تامين حفاظت در برابر تراکمهای پايين گاز يا بخارات، دارای فيلتر
ذره ای نوع P3,P2,P1 می باشد. مانند A1B1P3
در هر دوی اين ماسکها می توان از يک پيش فيلتر در ورودی ماسک استفاده کرد تا
ذرات درشت تر را جذب نموده و عمر فيلتر اصلی را بيفزايد. پيش فيلتر های P1
دارای کارايی کم بوده و پيش فيلترهای P2 دارای کارايی متوسط و پيش فيلترهای
P3 دارای کارايی بالايی می باشند
طبقه بندی فيلترهای گازی:
اين طبقه بندی بستگی به مقدار گازی دارد که توسط فيلتر جمع آوری می شود هر چه
مقدار ظرفيت حذف و يا جمع آوری گاز بيشتر باشد فيلتر در مقابل غلظت مشخصی از
گاز در مدت زمان بيشتری
می تواند دوام بياورد. فيلترهای گازی برحسب ظرفيت جمع آوری آلاينده های گازی
در يکی از چهار گروه ارائه شده در جدول ذيل قرار می گيرند.
گروهعملکرد
AUSفيلترهای با ظرفيت جذب پايين و عمر کوتاه
1فيلترهای با ظرفيت جذب پايين
2فيلترهای با ظرفيت جذب متوسط
3فيلترهای با ظرفيت جذب بالا
فيلترهای گروه AUS و گروه 1 به عنوان فيلترهای کارتريج و فيلترهای گروه 3 به
عنوان گروه کانيستر معروف هستند به علت تفاوتهای احتمالی در مواد بکار رفته
برای فيلترهای هر طبقه الزاما ابعاد فيزيکی فيلترهای گازی گروه 2 يا 3 بزرگتر
از ابعاد فيلترهای گروه پايين تر خواهد بود با اين حال عموما گروهی که شماره
بالاتری دارد دارای فيلترهای با جرم بيشتر و حجم بيشتر ماده جاذب می باشد
يعنی جرم و تراکم ماده جاذب است که انتخاب آن را مشخص می نمايد.
انتخاب يک ماسک تنفسی مناسب به چه فاکتورهايی بستگی دارد؟
1- نوع آلاينده 2- نوع فرآيندکاری 3- اپراتور
در انتخاب يک ماسک بايد از هرگونه دست بالا گرفتن اجتناب نمود زيرا اين امر
باعث می شود که کارگر بدون نياز به حفاظت بيش از حد، دچار تحمل زحمت شود مثلا
برای ذراتی مانند سيليکات که بطور مکانيکی ايجاد می شوند فيلتر طبقه P1
ماسکها حفاظت لازم را ايجاد می کند حال چنانچه دست بالا گرفته شود و فيلتر P2
را برای حفاظت بيشتر انتخاب کنيم باعث افزايش مقاومت در تنفس کارگر و صرف
انرژی بيشتر برای او می شويم و اين اساسا با هدفهای اصول حفاظتی مغاير است.
فاکتور اساسی در انتخاب يک ماسک تنفسی تعيين کاهش ميزان مجاز مواجهه است که
آن را می توان پيش بينی کرد. فاکتور حفاظت که در واقع نشانگر کارآيی و
راندمان ماسک است می تواند از طريق تستهای کمی تناسب تعيين گردد.
مثالی از روند انتخاب يک ماسک تنفسی مناسب:
مثال: حفر تونل در يک صخره دارای کوارتز که کنترلهای مهندسی کافی نمی باشد به
مدت 10-8 ساعت در روز به کمک ماشين حفاری و کارگر انجام می شود ماسک مناسب را
برای آنها انتخاب کنيد.
اندازه گيری ذرات در محيط کار:
1- حد متوسط کوارتز تنفسی اندازه گيری شده برای اپراتوری که برروی ماشين
حفاری کار می کند برابر 1.5 mg/m3 است.
2- حد متوسط کوارتز تنفسی اندازه گيری شده برای ساير کارگرانی که در اين محيط
مشغول بکار هستند برابر 0.3-0.5 mg/m3 می باشد
حد مجاز مواجهه با کوارتز استنشاقی : TLV = /1 MG/M3
انتخاب ماسک:
فاکتور حفاظتی مورد نياز برای اپراتور ماشين حفاری برابر 15 است.
فاکتور مورد نياز برای ساير کارگران برابر 5 است.
با توجه به فاکتور حفاظتی کدام ماسک و فيلتر مناسب است؟
با توجه به مشاهدات و اندازه گيری انجام شده، آلاينده از نوع ذره ای می باشد
که محرک چشم و پوست نمی باشد. و فيلترهای نوع ذره ای جوابگو می باشد ولی کدام
گروه را بايد انتخاب کرد؟ کدام ماسک را بايد انتخاب کرد؟
پيشنهاد:
فيلتر P2 در ماسک Half musk برای اپراتور ماشين حفاری
فيلتر P1 در ماسک Half musk و همچنين ماسک يکبار مصرف گردوغبار برای ساير
کارگران
آيا ماسک و فيلترها از استاندارد خاصی تبعيت می کنند؟
به پاراگرافهای زير توجه کنيدبه کدام يک آشنايی کامل داريد؟
استاندارد N95 مربوط به ماسکهای يکبار مصرف ضد ذره (موثر در برابر آئروسلهاي که پايه روغنی ندارند) می باشد که استفاده ازآن در صنعت نساجی، کارهای صنعتی
(آهن کاری- استيل کاری-کار در معدن) کار در آزمايشگاه و بيمارستان و کنترل
بيماريها پيشنهاد شده است.
آخرين تغييرات نسخه استاندارد EN 149-2001 از ژوئن سال 2001 آغاز شد و
مهمترين تغييری که در استاندارد EN 149 ذکر شده است اين الزام است که تمامی
رسپيراتورها بايد حفاظت کامل را در برابر ذرات جامد (غير روغنی) و مايعات
(سيستمهای روغنی) تامين کنند. بنابراين دو کلاس S (Solid) و S.L (Solid and
liquid) به سه کلاس ffp3 –ffp2- ffp1 تبديل شدند. بنابراين به علت افزايش
دامنه کاربرد، انتخاب آنها راحتتر می شود.
ب
بطور کلی هر چه کارآيی فيلتر بالاتر باشد ميزان مقاومت آن بيشتر خواهد بود.
ميزان کارآيی و پالابندگی فيلتر ffp3 در مقابل آئروسلهای جامد و مايع تا 99
درصد می باشد به همين دليل ميزان مقاومت تنفسی آن بيشتر و نفس کشيدن با آن مشکل تر شده است. بر اين اساس برخی از توليد کنندگان اقدام به بزرگ کردن
منطقه تنفسی نمودند و Big eye نوع خاصی از طراحی است که در آن منطقه تنفسی
بزرگتر شده و بصورت تاشو می باشد و ميزان مقاومت تنفسی آن کمتر گرديده است.
مجید یعقوبی