مدیریت ایمنی وسلامتی شغلی استان زنجان

تاثير بيماري ها بر ايجاد ناشنوايي

گوش، اندامي است كه به صدا و اثرات نيروي جاذبه و حركت حساس مي باشد، زيرا حركت، هر دو سيستم شنوايي (امواج صوتي) و تعادلي يا دهليزي را تحريك مي كند. گوش به عنوان يك دستگاه انتقال دهنده دقيق توصيف شده است. در هر دو تحريك، گوش انرژي مكانيكي را به انرژي الكتريكي تبديل مي كند. از طريق عصب شنوايي به مغز مي رساند. از لحاظ سادگي توصيف، گوش به سه قسمت تقسيم مي شود كه كم و بيش از هم مجزا هستند؛
-1 گوش خارجي
شامل لاله گوش، مجراي خارجي و قسمت بيروني پرده گوش (پرده صماخ) -2گوش مياني و قسمت داخلي پرده گوش -3 گوش داخلي شامل ارگان اصلي شنوايي و تعادل مي باشد.
انواع كم شنوايي
-1كم شنوايي انتقالي
اگر يك عامل در سيستم انتقالي صوت مشكل ايجاد كند مثل عفونت در گوش خارجي و يا مياني و يا پرده گوش پاره شده باشد، كم شنوايي انتقالي ايجاد مي كند. در اين حالت شنوايي از طريق هوايي ضعيف شده ولي از طريق استخواني در محدوده نرمال مي باشد چون از گوش داخلي به بعد مشكلي وجود ندارد.
-2 كم شنوايي حسي- عصبي
كم شنوايي حسي با كم شنوايي عصبي همراه هستند. براي تمايز حسي از عصبي به آزمايشات دقيق تري علاوه بر آزمايشات روتين نياز مي باشد. به بيماران داراي ضايعه حسي كمك زيادي نمي توان كرد ولي در ضايعه عصبي مثلااگر ناشي از تومور باشد با جراحي بهبود مي يابد ياممكن است مادرزادي يا ارثي باشد و دراين بيماران كه مشكل يا در گوش داخلي و يا در عصب ايجاد شده باشد در انتقال صوت هيچ اشكالي وجود ندارد. در اين حالت شنوايي هم از طريق هوايي و هم استخواني تقريبا به يك اندازه كاهش دارد.
-3 كم شنوايي آميخته
در اين بيماران، هم در گوش داخلي و هم در سيستم انتقال صوت، ضايعه ايجاد شده است. كسي كه مبتلابه پيرگوشي است هم حساسيت حلزون را كمي از دست مي دهد و هم در گوش مياني و هم خارجي مشكل دارد. در اين حالت انتقال صوت از طريق هوايي افت دارد. از طريق استخواني هم افت دارد ولي نه به اندازه راه هوايي، در اين حالت آستانه هاي راه استخواني كمي از حد نرمال ضعيف تر هستند.
-4 كم شنوايي مركزي
در اين نوع كم شنوايي در سيستم شنوايي محيطي مشكل وجود ندارد يعني گوش خارجي، مياني و داخلي سالم مي باشد. مشكل اين گونه اشخاص از ساقه مغز به بالاست.
مثلاضربه هايي كه به سر وارد مي شود و يا تومورها يا مشكلات عروقي ممكن است باعث اين نوع كم شنوايي شود. آزمايشات اين نوع كم شنوايي پيچيده است و علامت مشخصه آن، اين است كه در صداهاي تك فركانس مشكلي ندارند و آستانه هاي راه هوايي و استخواني در محدوده نرمال مي باشد ولي در صداهاي معني دار اشكال ايجاد مي گردد.
يعني شنوايي كلمه يا گفتار طبيعي است ولي مشكل در تجزيه و تحليل مي باشد.
-5 كم شنوايي غيرارگانيك
افراد در اين گروه به دو دسته تقسيم مي شوند؛
دسته اول:
كم شنوايي غيرارگانيك كه در اثر مسائل رواني مبتلابه اين عارضه مي گردند. مثلابا شنيدن يك خبر ناگوار دچار كم شنوايي مي شوند كه اين حالت را كري هيستري مي نامند.
دسته دوم:
افراد متمارض هستند كه اين افراد براي به دست آوردن منافعي مثلامعافيت از سربازي، گرفتن مستمري و ... دست به تمارض مي زنند يا افرادي كه مشكل كمي دارند ولي آن را بزرگ جلوه مي دهند.
بيماري هاي كودكان و تاثير آن بر شنوايي
كودكان از نظر ايمنولوژي به گونه اي هستند كه مورد تهاجم بسياري از عوامل باكتريال و يا ويروسي مي توانند واقع شوند. بنابراين ابتدا بايد مروري بر عوامل موثر در ايجاد كم شنوايي در مراحل مختلف داشته باشيم.
عوامل و علل قبل از تولد
شامل علل ژنتيكي و علل مادرزادي از قبيل ابتلابه ويروس سرخچه، سيتومگالو ويروس، استفاده از داروهاي سمي براي گوش، كمبود اكسيژن، سيفليس، ديابت، مسموميت مادر در معرض اشعه X قرار گرفتن ، ابتلاي مادر به توكسوپلاسموز و...
علل ژنتيكي: ژنتيك، چيزي است كه ما از آن به شباهت كودك با والدينش ياد مي كنيم. مشكلات ژنتيكي به چهار طريق به اتوزومال غالب، اتوزومال مغلوب، وراثت وابسته به جنس، وراثت چندژني مثل شكاف كام، شكاف لبه كه زمينه مستعد بيشتري داشته باشد آنها را بروز مي دهند. به طور كل منظور از ناشنوايي ارثي وجود كم شنوايي عميق، غيرقابل برگشت، دوطرفه حسي- عصبي كه از بدو تولد ايجاد مي شود.
40درصد از ناشنوايي هاي عميق منشا اتوزومال مغلوب، 10 درصد اتوزومال غالب و 3 درصد وابسته به جنس مي باشند. بعضي از ناشنوايي هاي ارثي، منفرد بوده يعني ناشنوايي تنها مشكل كودك مي باشد. مثل عدم تشكيل مجراي گوش خارجي، كوچك بودن لاله گوش، بسياري از آنها به صورت سندرميك مي باشند كه علاوه بر مشكلات شنوايي، مشكلات ديگري نيز در ظاهر آنها ديده مي شود مثل سندرم واردنبرگ.
علل حين تولد
كمبود اكسيژن، ضربه در حين زايمان، عفونت كانال زايمان مادر
علت و عوامل بعد از تولد و نوزادي
عفونت ها، ابتلابه اوريون، سرخك، يرقان، عفونت هاي گوش مياني، در معرض سروصداي بلند قرارداشتن، مننژيت، انسفاليت و...
سرخجه
ابتلاي مادر بويژه در سه ماهه اول بارداري علايم ناهنجاري را بر روي سيستم شنوايي بويژه سيستم حسي-عصبي ايجاد مي نمايد. اديوگرام آنها معمولاافت دوطرفه در حد متوسط يا شديد مي باشد. در بعضي موارد قسمت هاي تعادلي نيز مورد تهاجم قرار مي گيرد. با توجه به اينكه عامل اصلي انتقال بيماري از طريق مادر مي باشد لذا واكسينه شدن مادران از اهميت بسزايي در جلوگيري از اين بيماري ايفا مي نمايد. با توجه به اينكه عامل بيماري ويروسي مي باشد، بيماري سرخجه يك بيماري مسري است لذا از تماس با بيماران مشكوك يا مبتلابه سرخجه بايد جلوگيري به عمل آيد. در بعضي موارد بيماري مي تواند سيستم عصبي مركزي را نيز مورد تهاجم قرار دهد و نيز منجر به بروز بيماري هاي چشمي از قبيل كاتاراكت يا ناهنجاري هاي قلبي و كليوي نيز گردد. در بعضي موارد يافته هاي فوق مي تواند منجر به مرگ جنين يا نوزادگردد.
سيفليس
بيماري سيفليس مادرزادي، از جمله بيماري هايي است كه قسمت هاي مختلف بدن را مي تواند مورد هجوم قرار دهد و انواع متفاوتي از سيفليس وجود دارد كه گاهي اوقات سيستم عصبي مركزي و پرده هاي مغز را مورد آسيب قرار مي دهد و گاهي نيز ضايعات استخواني و ديگر ناهنجاري ها را ايجاد مي نمايد. تاثير سوء بيماري در سيستم شنوايي معمولابه گونه اي است كه گاه هم سيستم حسي- عصبي و گاه نيز گوش مياني(استخوانچه ها) مورد آسيب قرار مي گيرد. در بعضي موارد كم شنوايي حسي- عصبي و در بعضي موارد ديگر كم شنوايي آميخته مشاهده مي گردد. البته اكثرا از نوع حسي- عصبي مي باشد. كم شنوايي دوطرفه و در بيشتر موارد فركانس هاي زير بيشتر مشاهده مي گردد. عامل بيماري باكتريال بوده و مسري است كه يكي از راه هاي پيشگيري از آن واكسيناسيون به موقع مي باشد.
سرخك
در بيماري سرخك ممكن است هر يك از انواع كم شنوايي حسي- عصبي آميخته و يا انتقالي (به دليل اوتيث گوش مياني) به صورت دوطرفه در حد متوسط به بالامشاهده گردد.
آنوكسي
كاهش اكسيژن در حين تولد مي تواند منجر به ايجاد آنوكسي گردد كه در چنين مواردي رنگ نوزاد تيره مي شود. در آنوكسي به طور تيپيك افت در فركانس هاي گفتاري وجود ندارد يا خيلي جزئي است ولي در فركانس هاي زير افت بسيار زيادي مشاهده مي گردد. بسته به مدت زمان كمبود اكسيژن، سيستم عصبي مركزي نيز مي تواند درگير گردد.
اوريون
اوريون از جمله بيماري هايي است كه غده هاي لنفاوي بناگوش را مورد تورم قرار مي دهد. در اين بيماري در بيشتر موارد افت مي تواند به طور يكطرفه و به ندرت نيز مي تواند افت دوطرفه ظاهر گردد. بيماري اوريون بيشتر محدوده سني اطفال را در بر مي گيرد و احتمال بروز آن در بزرگسالان نيز وجود دارد ولي در شيرخواران احتمال بسيار ضعيف تري براي شيوع بيماري مي توان ذكر نمود. تقريبا از هر چند ده هزار نفر كه مبتلابه بيماري اوريون مي گردند يك نفر ممكن است تاثير سوء بر سيستم شنوايي اش ايجاد گردد. در افراد بزرگسال در موارد بسيار حاد، غدد تناسلي نيز مورد آسيب قرار مي گيرند. تيپ و نوع كم شنوايي در اوريون حسي- عصبي در حد عميق به بالامي باشد.
آسيب مغزي (ضايعات مغزي)
يكي از بيماري هايي كه در طبقه اختلالات دركي كودكان قرار مي گيرد ضايعات مركزي است. اين بيماران هوش طبيعي دارند و علي رغم شنيدن صدا دركي از اصوات ندارند. اين بيماري از نظر سبب شناسي مي بايست از لحاظ عوامل متابوليكي، عوامل ارثي، ضربه ها، مسموميت ها، مورد بررسي قرار گيرد. منطقه درگيري نيز معمولامي تواند در هر قسمتي از سيستم عصبي مركزي قرارگيرد.
مسموميت هاي ناشي از دارو
در صورتي كه مسموميت دارويي افت شنوايي ايجاد نمايد به صورت حسي- عصبي دوطرفه بويژه در فركانس هاي زير نسبت به فركانس هاي بم بيشتر است. مسموميت هاي ناشي از دارو مي تواند از طريق خون مادر (جفت) جنين را مورد آسيب قرار دهد. بنابراين به عنوان يكي از علت هاي كم شنوايي يا ناشنوايي كودكان در رابطه با مقطع جنيني مي تواند مطرح باشد. در بين داروهايي كه سيستم شنوايي را مورد آسيب قرار مي دهند به طور كلي رده اي از آنتي بيوتيك ها، ساليسيلات ها، باربيوتارها، بيش از ديگر داروها مي تواند اثرات سوء بر سيستم شنوايي داشته باشد. در بين آنتي بيوتيك ها داروهايي كه در طبقه آمينوگليكوزيدها قرار دارند بيشتر اثرات سوء به دنبال دارند از جمله آمينوگلوكوزيدها مي توان به جنتومايسين، نئومايسين، كانامايسيون، استرپتومايسين اشاره نمود. البته ميزان و مدت زمان مصرف دارو هم بايد در نظر گرفت. نوع كم شنوايي ناشي از مسموميت دارويي به صورت حسي- عصبي دوطرفه از ملايم تا مطلق مي باشد البته در بعضي موارد افت بيشتر در فركانس HZ4000 هم مشاهده گرديده البته تيپ هاي ديگر هم ممكن است ايجاد گردد.
كم شنوايي ناشي از ضربه صوتي
كودكاني كه با ترقه، فشفشه و... بازي مي كنند اكثرا در معرض خطر قرار دارند. انفجار باروت ها و ترقه ها تاثيرات نامطلوبي را مي تواند بر سيستم حسي- عصبي كودكان ايجاد نمايد. در اين نوع آسيب افت شنوايي در فركانس HZ 4000 مشاهده مي گردد.
ضربه ها (تروما)
ضربه ها از جمله عواملي هستند كه در دوران جنيني و نيز بعد از تولد مي توانند فرد را مورد آسيب قرار دهند. در شرايطي كه جمجمه مورد ضربه قرار مي گيرد از طريق به ارتعاش درآمدن استخوان هاي جمجمه ضربه به قسمت هاي مختلف سيستم شنوايي هدايت مي شود.
متعاقب ضربه احتمال بروز ضايعات انتقالي آميخته، حسي- عصبي و مركزي وجود دارد و بسته به عوارض ناشي از ضربه مي باشد. در شرايطي كه ضربه منجر به از هم گسيختگي زنجيره استخواني گردد در شرايط سالم بودن پرده گوش تقريبا db 65 و چنانچه پرده نيز پاره گردد در حدود db45 افت مي توان ايجاد نمايد. در بعضي اوقات (اكثر مواقع) افت در فركانس زير بيشتر از بم مي باشد البته شيب بسيار ملايم است. در مواقعي كه ضربه به حدي باشد كه هر دو قسمت را مورد آسيب قرار دهد افت در همه فركانس ها مشاهده مي گردد و كم شنوايي در حدود شديد مي باشد. در مجموع بايد يادآور گرديد كه ضربه مي تواند علل بسياري از ضايعات محيطي ومركزي باشد.
اوتيت ها
اوتيت ها به چهار دسته تقسيم مي شوند:
-1 التهاب پرده گوش
در اين موارد مي تواند همراه با مايع در گوش مياني و يا فقط التهاب پرده باشد كه در اين مواقع شنوايي در محدوده نرمال مي باشد.
-2 اوتيت سروز
نوعي اوتيت كه مايع در گوش مياني حالت استريل دارد. اين نوع اوتيت در كودكان به وفور مشاهده مي گردد. يكي از علل مهم در اين حالت نارسايي در عملكرد شيپور استاش مي باشد. اوتيت سروز ممكن است به صورت يك گوشي يا دو گوشي باشد. اين گونه موارد در نوزادان بويژه تا مقطع 2 سالگي بيشتر مشاهده مي گردد. اين نوع اوتيت معمولاافت شنوايي يكطرفه مي دهد.
در بعضي مواقع به دليل طولاني شدن اوتيت سروز حتي تا سن 8 سالگي ممكن است اوتيت حاد حاصل گردد كه در اين صورت با تعبيه يك لوله تهويه در پرده گوش نارسايي عملكرد شيپور استاش را برطرف مي كنند.
-3 اوتيت حاد
چنانچه عامل ويروسي يا عامل باكتريايي در مايع گوش مياني راه يابد، مايع حالت استريل را از دست داده و عفوني مي شود كه بعضي اوقات پارگي در پرده گوش هم ايجاد مي سازد. در اوتيت حاد كم شنوايي انتقالي در حد متوسط تا شديد ايجاد مي گردد.
-4 اوتيت مزمن
اگر اوتيت مزمن مداوا نگردد منجر به عفونت پرده هاي مغز، استخوان ماستوئيد و گوش داخلي مي گردد كه حتي بعضي اوقات انتقال استخواني دچار اشكال شده و در نتيجه افت مختلط ايجاد مي گردد. حتي در نوع شديدتر آن منجر به افت شنوايي حسي- عصبي حتي تا محدوده عميق مي شود.
پارگي هاي پرده گوش
پارگي پرده گوش بسته به اندازه و جايگاه آن ميزان شنوايي را تغيير مي دهد. پارگي هايي از هر نوع باشد چه بر اثر عفونت چه بر اثر ضربه در هر صورت افت شنوايي تقريبا ملايم تا متوسط ايجاد مي نمايد.
مننژيت
مننژيت مي تواند متعاقب عفوني شدن پرده هاي مننژ مغز بر اثر عامل باكتريايي و يا بر اثر ويروس ايجاد گردد. در مننژيت معمولاافت شنوايي حسي- عصبي دوطرفه در حد شديد تا عميق مي دهد حتي در بعضي موارد نوع كم شنوايي مطلق هم مشاهده مي گردد. در مواقعي كه باقيمانده شنوايي وجود داشته باشد يك تجويز مناسب براي استفاده از سمعك و يا كاشت حلزون انجام مي گردد.
كم شنوايي هاي ناشي از كم كاري تيروئيد
كم كاري تيروئيد هم ريشه ژنتيكي داشته و هم عوامل محيطي مي تواند بر ايجاد آن موثر باشد. نارسايي در سنتز يد، كمبود يد و... مي تواند منجر به كم كاري تيروئيد گردد. در درازمدت كم شنوايي حاصل از آن مي تواند پيشرونده در نظر گرفته شود. نوع كم شنوايي به علت تاثير كم كاري به قسمت هاي استخواني نيز مي تواند از نوع آميخته باشد. بيماراني كه مورد درمان قرار مي گيرند احتمال كنترل كم شنوايي آنها وجود دارد.
به طور نسبي در 25درصد افرادي كه كم كاري تيروئيد داشته اند شنوايي بهبود يافته. برگشت شنوايي در موارد كم كاري هاي تيروئيدي اكتسابي بسيار مي تواند معمول تر از موارد ژنتيكي باشد. كم كاري تيروئيد تاثير سويي را بر قسمت هاي مختلف بدن ايجاد مي كند. نارسايي هاي استخواني و اختلالات متابوليكي از جمله اين عوارض مي تواند به شمار آيد. متعاقب آن كم كاري مديد آتروفي نوار عروقي و نيز اضمحلال سلول هاي حساس شنوايي را مي توان مورد توجه قرار داد.
كم شنوايي ناگهاني
اين نوع كم شنوايي مي تواند ناشي از نارسايي هاي عروقي، عفونت هاي باكتريال و يا ويروسي، ضربه و... باشد. البته دلايل روشني براي كم شنوايي ناگهاني وجود ندارد و نارسايي عروقي از عمده دلايل اين نوع كم شنوايي است كه به صورت حسي- عصبي يك طرفه در فركانس هاي زير در حد ملايم تا عميق مي تواند وجود داشته باشد.

منابع

كتاب بيماري هاي گوش، تاليف دكتر ژرالد انگليش، مترجمين: دكتر علي اكبر نصيري افشار، دكتر احمد تابش
فصلنامه هاي علمي- پژوهشي توانبخشي
فصلنامه هاي علمي- آموزشي- تخصصي وتحقيقي، شنوايي شناسي
جزوات دانشگاهي در باب انواع كم شنوايي ها، آناتومي و فيزيولوژي گوش و بيماري هاي كودكان و تاثير آن بر شنوايي

نويسنده: ناهيد مختاري