در بررسي آلاينده‌هاي نيروگاههاي سوخت فسيلي عوامل متعددي اعم از گازهاي خروجي دودكش، پسابهاي حاصل از فرآيندهاي نيروگاهي و پسابهاي بهداشتي، ميدانهاي الكترومغناطيسي، هواي محيطي محدوده نيروگاه، حرارت، لرزش، سر و صدا ـ كه هركدام از اينها خود مشكلات محيط زيست را درپي دارند از بين اين عوامل در اين مقاله در رابطه با گازهاي حاصل از دود خروجي و رقيق شدن آن و عوامل و اثرات سوء گازها بر تجهيزات نيروگاهي اعم از گازي، سيكل تركيبي، بخاري بعمل مي‌آيد. نتايج بررسي نيروگاههاي بخاري، گازي، سيكل تركيبي و مقايسه بعضي از پارامترها در اينجا انجام مي‌شود. ابتداء در مورد نيروگاههاي بخاري و سوخت آنها و سپس در مورد نيروگاههاي گازي و سيكل تركيبي از نتايج بدست آمده بررسي بعمل مي آيد.

1ـ نيروگاههاي بخاري
نتايج آناليز گازهاي خروجي از دودكش نيروگاههاي بخاري كه در جدول (1ـ1) مشاهده مي‌شود، بيانگر آن است كه نيروگاههاي بخاري سه نوع سوخت گاز و گازوئيل و مازوت استفاده مي‌كنند و زمانيكه سوخت مازوت يا گازوئيل است داراي گازهاي گلخانه‌اي بين 7-12 درصد هستند كه اين گازهاي گلخانه‌اي اثرات گرمازايي محيط را بار مي آورند. به علاوه مازوت داراي SO2 بالائي بوده كه در بعضي از نيروگاهها كه در جدول شماره (1-1) در رديف 5 نيروگاه E ميزان آن به رقم 1376PPm مي‌رسد در نيروگاه D چون دو سوخت گاز و مازوت مصرف شده و توأماً استفاده مي‌شود در نتيجه ميزان SO2 از حد استاندارد پائين‌تر بوده و به مقدار 733PPm رسيده است. در نيروگاه B واحد مازوت‌سوز بوده و چون نوع مازوت داراي درصد پائين گوگرد است ميزان SO2 رقم 741PPm نشان داده مي‌شود. ميزان درصد SO2 در سوخت گازوئيل امروزه بالاتر از ميزان آن در ده سال گذشته است. در نتيجه نيروگاه B در حالت گازوئيل سوز داراي SO2 معادل 352 PPm است. البته به همراه گوگرد، فلزات سنگين و سمي هم در سوخت موجود خواهد بود كه عبارتند از: (Hg, Cr, Fe, Cu, Ni, V) كه در شستشوهاي سطوح فلزي و Air Prey heater به همراه پساب در فاضلاب موجود خواهند بود يكي از پارامترهاي مهم جدول (1-1) هواي اضافي است كه نيروگاههاي بخاري در اثر مرور زمان اين مشكلات را پيدا كرده اند كه در اندازه‌گيري‌هاي واحدهاي بخاري بررسي‌هاي لازم انجام شد و در چندين نقطه واحد اندازه گيري بعمل آمد كه به ترتيب ابتدا بالاي اكونومايزر (داخل كوره) قبل از ژونگستروم، بعد از ژونگستروم، داكت ورود به دودكش و در يك سوم ارتفاع دودكش آنچه كه براي محيط‌زيست مناسب و تعريف شده است در يك سوم ارتفاع است كه مستقيماً با هواي آزاد ارتباط دارد و وارد محيط زيست مي‌شود. در جدول شماره (1-2) پارامترهاي اندازه‌گيري شده نشان مي‌دهد كه درصد O2 در فول بار  زير يك درصد است و منحني آن در اتاق فرمان نيروگاه‌ها موجود است و نشانگر آنرا كاملاً نشان مي دهد. مقدار درصد اكسيژن تعريف شده در نيروگاه‌ها با احتساب درصد زمانيكه سوخت گاز يا مايع سبك و مايع سنگين باشد
3-1 درصد اكسيژن  5- 15 درصد هواي اضافي قابل قبول است. در نمونه‌برداري كه بالاي اكونومايزر و قبل از ژونگستروم به عمل آمده است، ميزان درصد O2 تقريباً به اين پارامتر نزديكتر است و اين در مقايسه رديف 6 هر دو جدول فوق و بررسيهاي لازم مشخص شد كه هواي اضافي در جدول (1-1) بيش از جدول (1-2) است و اين وضعيت باعث رقيق‌شدن گازهاي خروجي كه از دودكش خارج مي‌شوند و محيط زيست اطراف خود را آلوده مي‌سازند چه بسا دود سفيد، زمان مازوت و گازوئيل سوز و دود خرمائي رنگ در زمان سوخت گاز از بالاي دودكش مشاهده مي‌شود كه ‌علت آن مشكلات ‌مسير است كه عبارتند از:
1ـ كثيف بودن بسكتهاي ژونگستروم در اثر استفاده مازوت 2ـ خوردگي نازل‌ها در اثر استفاده از سوخت مازوت 3ـ تنظيم نبودن دمپرهاي هوا 4ـ تنظيم نبودن زاويه مشعلها 5ـ تنظيم نبودن نسبت سوخت به هوا 6- نشتي بويلرها 7ـ پائين بودن بار واحد از حد بار نامي تعريف شده.
آنچه در جدول (1ـ1) مشاهده شده اندازه‌گيري گازهاي خروجي از دودكش و يا داكت ورود به دودكش ميزان درصد O2 بالاتر بوده كه دليل آن پارامترهاي اشاره شده در واحدهاي بخاري است. بالا بودن درصد O2 به نسبت، باعث افزايش هواي اضافي شده كه معضلات پارامترهاي نامبرده و رقيق شدن SO2 و NOX كه بالاتر از آنچه است بار مي آورد و مشكلات زيست محيطي را ايجاد مي‌كند.
در جدول (1ـ2) ميزان درصد اكسيژن به عدد تعريف شده نزديكتر بوده و در مقايسه با جدول (1ـ1) كه محل نمونه برداري ها با هم فرق دارند. در جدول (1ـ2) هم درصد اكسيژن و هم درصد هواي اضافي تقريباً مناسبتر از جدول (1-1) است. اما آنچه كه از نظر محيط زيست مهم است واردشدن هواي اضافي از طريق دودكش به محيط زيست است كه باعث رقيق شدن گازها و ظاهرشدن رنگ خرمائي NOX و رنگ سفيد SO2 سوزآور چشم و بيني و آسيب‌رسان به ريه است. بطوريكه اگر
ضريب تصحيح براي اين دو گاز محاسبه شود. رقم بالائي خواهد بود، در صورتيكه آنچه تصحيح شده نيست شايد از نظر استاندارد زير رقم استاندارد باشد ولي در محاسبه به رقمي مي‌رسد كه بالاتر از حد استاندارد بوده و اين فرد را به خطا وادار مي‌كند. يعني زمانيكه NOX يا SO2 زير عدد استاندارد باشند. ولي دود خرمائي يا دود سفيد خروجي از دودكش كاملاً مشاهده مي شود. اما مقدار آن پايين تر از استاندارد است كه دليل آن در دو فرمول زير مشاهده مي‌شود:
در جدول (1-3) كه نمونه‌برداري قبل از ژونگستروم و يا از اكونومايزر اندازه‌گيري شده مشاهده مي‌شود كه اگر درصد اكسيژن كمتر از 3 درصد باشد غلظت NOX و SO2 با ضريب تصحيح هم افزايش نخواهد يافت اما اگر درصد اكسيژن بالاتر از 3 درصد باشد و محل نمونه‌برداري از دودكش يا داكت ورود به آن اندازه‌گيري شود، ميزان غلظت NOX و SO2 با محاسبه ضريب تصحيح بالاتر از حد استاندارد خواهد بود اگر درصد اكسيژن كمتر از 3 درصد باشد غلظت NOX و SO2 افزايش نخواهد يافت. كه در اين مرحله است كه وارد دودكش مي شود اما اگر اكسيژن بالاتر از 3 درصد باشد و در مرحله‌اي كه از دودكش يا داكت ورود به آن اندازه‌گيري شود ميزان غلظت NOX و SO2 با اعمال ضريب تصحيح بالاتر از حد استاندارد خواهد بود. همچنين پارامتر CO2 كه جزء گازهاي گلخانه اي است در نيروگاههاي بخــاري زماني كه سوخت مازوت و يا گازوئيل يا گاز باشد رقمي در حدود 12-6 است كه در جدول (1ـ1) و در جدول (1ـ2) زمانيكه مازوت سوز است تا 14 درصد هم مشاهده مي‌شود. در جدول شماره (1ـ3) ميزان درصد هواي اضافي و نقش آن در رقيق شدن غلظت گازهاي خروجي از دودكش (NOX,SO2) بدون ضريب تصحيح و مقايسه آن با احتساب ضريب تصحيح انجام گرفته است.

2ـ نيروگاههاي گازي و سيكل تركيبي
در بررسي نتايج حاصله از آناليز گازهاي خروجي دودكش نيروگاههاي گازي و سيكل تركيبي كه تقريباً از 42 واحد موجود در نيروگاه سيكل تركيبي و 86 واحد گازي صرف بررسيهايي در مورد آلاينده‌ها در جداول ‌(1ـ4)و(1ـ5) بعمل‌آمده ‌كه ‌بشرح‌ زير است.
1ـ ميزان درصد CO2 در اين نيروگاهها پائين تر از 4/5 درصد بوده بنابراين نيروگاههاي گازي و سيكل تركيبي با اين شرايط گازهاي گلخانه اي در محيط نخواهند داشت.
2ـ ميزان NOX در نيروگاههايي كه از برنرهاي (LNB) استفاده مي شود. ميزان NOX خيلي پائين بوده و براي محيط زيست مناسب هستند.
3ـ ميزان گاز SO2 زمانيكه سوخت گازوئيل استفاده مي شود بالاست ولي خيلي پائين‌تر از حد استاندارد تعريف شده محيط‌زيست هستند.
4ـ ميزان درصد هواي اضافي در كليه اين نيروگاهها كاملاً آنطوري‌كه در جداول (1ـ4) و (1ـ5) آمده است كاملاً بيشتر است و اين پارامترها در رديف ستونهاي هر دو جدول در رديف شماره شش نمايان است. چون نيروگاههاي گازي و سيكل تركيبي هواي ورودي به دليل اينكه تنها جهت احتراق صرف نمي شود براي خنك كاري هم نياز است لذا سيستم بنحوي طراحي شده كه هواي ورودي قابل كنترل نيست.
براي حل اين مشكل در طراحي توربين گازي‌ها بايد روشهائي كه بتواند از ورود هواي اضافي به داخل سيستم جلوگيري بعمل آورد، تغييرات لازم داده شود. شايد زمانيكه توربين‌هاي گازي‌ بهره‌برداري شدند آن موقع محيط زيست مطرح نبوده و نيروگاههـــا دور از مناطق مسكوني احداث مي شدند ولي امروزه با قرارگرفتن در منطقه مسكوني و رقيق شدن NOX همراه هواي خروجي از دودكش مشكلات زيست‌محيطي بار آمده و اين مسئله علاوه بر اينكه اثر منفي در روي تأسيسات و تجهيزات نيروگاهها گذاشته و كف زمين نيروگاه را خورده و آسيب رسانيده است و محيط زيست را از گاز خرمائي رنگ آلوده كرده در جداول (1ـ4) آناليز گاز خروجي از واحدهاي گازي و در جدول (1-5) آناليز گازهاي خروجي از دودكش سيكل تركيبي مشاهده مي‌شود كه در هر دو سيستم ميزان هواي اضافي بالا بود با توجه به اينكه اگر درصد اكسيژن پنج برابر شود بين 75% - 70 هواي اضافي خواهد بود كه وارد محيط مي شود ولي در هيچكدام از واحدها ميزان درصد هوا 75% نبوده و آنچه كه از دودكش خارج مي شود 3 برابر اين درصد هوا است. در اندازه‌گيري مشاهده مي‌شود كه NOX زير رقم استاندارد است ولي گازهاي خرمائي رنگ شديداً در محيط پخش است و كاملاً از دودكش مشاهده مي‌شود. لذا اگر ضريب تصحيح NOX را از فرمول شماره 1 محاسبه كنيم ميزان گاز NOX را بالاتر از حد استاندارد كرده است.
و در نتيجه اين پديده بارانهاي اسيدي در زمانيكه رطوبت هوا بالاست شدت مي‌يابد. همچنين زمانيكه گازوئيل مصرف مي شود. مقداري هم ماده سفيدرنگ گاز SO2 است كه وارد محيط مي‌شود.
در نيروگاه سيكل تركيبي همه گازهاي موجود با بازشدن دمپر وارد بويلر بازيافت مي‌شود. با اين احتساب كه فقط دما دودكش خروجي سيكل تركيبي پائين تر از 140 درجه سانتيگراد است.

نتيجه گيري
نتايج حاصل از آلاينده‌ها در نيروگاههاي بخاري، گازي و سيكل تركيبي نشان مي‌دهد كه نيروگاههاي سيكل تركيبي و گازي، گازهاي گلخانه‌اي بالاتر از 4/5 درصد ندارند و اين يكي از مزاياي اين واحدها است.
معايب بزرگ نيروگاههاي گازي و سيكل تركيبي داشتن هواي اضافي در خروجي است كه باعث رقيق شدن گازهاي خروجي شده مخصوصــــاً NOX وارد محيط ‌زيست مي‌شود. استفاده از LNB در حاليكه شرايط نيروگاه هميشه نرمال و فول بار باشد مناسب خواهد بود.
در صورتيكه در نيروگاههاي بخاري اگر به هفت پارامتر اشاره شده اهميت داده شود و كنترل شود هواي اضافي وارد محيط نخواهد شد و محيط زيست آلوده نمي‌شود.